Uit mijn lezing ‘time between worlds’ van 19 september jl. kan afgeleid worden dat we in een tussentijd leven. Een heden tussen verleden en toekomst, oftewel tijd is creatie– en anders is hij helemaal niets. De ervaring van het procesmatige, temporele en steeds veranderende karakter van de werkelijkheid. In een wereld waarin gefixeerde structuren en concepten onder druk komen te staan en ons leven steeds meer door het hebben van ‘geen tijd’ wordt bepaald is het noodzakelijk gestolde en verouderde concepten, denkwijzen en manieren van waarnemen te doordenken en te vernieuwen. Als je jezelf geen tijd gunt en daarmee het gebrek aan bezinning leidt dat tot vervreemding en vergetelheid maar ook tot verregaand individualisme en existentiële eenzaamheid.
We kunnen ons weliswaar het verleden herinneren en dromen over de toekomst, maar we hebben alleen directe toegang tot het steeds voortschrijdende nu. Dat heden is dynamisch, het ontstaat steeds opnieuw en vergaat steeds weer. Eem continue nieuwe creatie en een continue vergaan. Die fundamentele structuur van ons bestaan is een existentiële structuur. De fundamentele ervaring van een levende tijd.
Bewustzijn of ervaring bestaat uit een aanwezigheid bij alle verschijnselen. Materie, of het nu een computer of onze fysieke hersenen betreft, valt altijd met zichzelf samen. Materie kan dus geen ervaring van iets hebben en dus ook niet van de tijd. De ervaringsstructuur van de mens bestaat juist uit de ervaring van verandering, onze ervaring bestaat essentieel uit tijd. In een wereld van voortdurende versnelling, veroorzaakt door technologische innovatie en toepassing ontstaat een compressie van tijd, een gevoel van ontheemding en vervreemding, waarbij de wereld om ons heen sneller lijkt te bewegen dan we kunnen bijhouden. Hierdoor ontstaat er een spanning tussen de kwalitatieve, ervaren tijd en externe meetbare tijd die de overhand lijkt te hebben. In de zoektocht naar efficiëntie, verliezen we dan onze grip op de ervaren, kwalitatieve tijd?
De ervaren rijke, diepe en vaak ongrijpbare momenten, hoewel kortstondig, verankeren zich in onze herinneringen en vormen de essentie van wat het betekent om werkelijk te leven. Tijd is meer dan alleen maar getallen op een scherm. Het is de essentie van het leven zelf.
Het is van essentieel belang dat we beseffen dat we ons bevinden op een bijzonder belangrijk kruispunt en bewust stilstaan bij de keuzes die we maken.
Hoe kun je jezelf leren kennen? Zonder na te denken over wat we doen, en hoe we iets doen, zal de tijd aan ons voorbij schieten. We zullen op onze eindbestemming aankomen zonder dat we de reis opgemerkt hebben. Een fundamenteel debat over tijd wordt niet gevoerd.
Maar ook juist in deze tussentijd biedt onze menseigen nieuwsgierigheid en creativiteit de mogelijkheid veranderingen te katalyseren en te herdefiniëren hoe we door de wereld navigeren en de toekomst vormgeven.